คุก Shawshank และ ความโชคดี

กฤชชัย อนรรฆมณี Lean and Productivity Consultant / Trainer

ปี 2024 Shawshank Redemption หนังในดวงใจตลอดกาลของหลาย ๆ คน รวมถึงตัวผมเองด้วย กำลังจะมีอายุครบ 30 ปี

ผมพึ่งได้มีโอกาสอ่านหนังสือ อันเป็นต้นฉบับของภาพยนต์ โดยนักเขียนชื่อดัง Stephen King แก่นหลักของเรื่องราว คือ ‘ความหวัง’

ผมคิดถึงอีกคำหนึ่ง ที่เรามักจะใช้กันบ่อย ๆ คือ ‘โชคดี’ ที่คิดว่ามีแง่มุม ให้นำมาเชื่อมโยงขยายความกันได้ครับ

หากทีมฟุตบอลหนึ่ง ถูกใบแดง เสียผู้เล่นไป 1 คน ตลอดทั้งเกมเจียนอยู่เจียนไป ถูกฝ่ายตรงข้ามโหมกระหน่ำ บุกยิงเข้าใส่หลายครั้ง แต่เฉียดเสาประตูออกไปบ้าง ผู้รักษาประตูทำหน้าที่ป้องกันอย่างดีเยี่ยมได้บ้าง

เข้านาทีสุดท้ายของเกม มีโอกาสสวนกลับเพียงครั้งเดียว

เมื่อผู้รักษาประตูสามารถรับบอลจากฝ่ายตรงข้ามได้ ส่งยาวไปยังเพื่อนในทีม และการต่อบอลที่ยอดเยี่ยม ในที่สุดส่งลูกเข้าไป ตุงก้นตาข่ายพลิกสถานการณ์จากที่เป็นรองทั้งเกม กลายเป็นผู้ชนะในเกมครั้งนี้

ผู้ชมไม่น้อยคงเรียกชัยชนะ ในเกมการแข่งขันครั้งนี้ว่า โชคดีอย่างยิ่ง

เมื่อพูดคำว่าโชคดี โดยทั่วไปมักคิดถึง สิ่งภายนอก ที่เข้ามาหาเรา แต่สิ่งที่ชวนคิดต่อคือ มีเพียงปัจจัยภายนอกเท่านั้นหรือไม่ ? เพราะในความเป็นจริงเราจะไม่สามารถ คว้าฉวยโอกาส นั้นไว้ได้เลย หากเราไม่มีความสามารถที่เพียงพอ

ดังนั้นมีคำกล่าวว่า โชคดีจะเกิดขึ้นได้จาก 2 องค์ประกอบคือ หนึ่ง ‘โอกาส’ และ สอง ‘การเตรียมพร้อม’ โดยโอกาสคือปัจจัยภายนอก การเตรียมพร้อมคือปัจจัยภายใน

โอกาสที่เป็นปัจจัยภายนอก มิใช่แค่การอยู่นิ่งเฉย รอโอกาสวิ่งเข้ามาหา เราสามารถ แสวงหา หรือกระทั่ง เป็นผู้สร้าง โอกาสนั้นให้เกิดขึ้นได้ด้วย

ผลของชัยชนะในเกม เริ่มต้นจาก ทีมเวิร์ค ที่ช่วยกันตั้งรับอย่างเหนียวแน่น นี่ย่อมไม่ใช่เรื่องฟ้าบันดาล แต่มาจากวินัยผู้เล่น ที่ช่วยกันปิดช่องโหว่จากการถูกโจมดี

เกมสวนกลับที่ยอดเยี่ยมคือ การสร้างสรรค์โอกาส เกมบุกให้เกิดขึ้น และเมื่อโอกาสมาถึง ก็มีความสามารถเปลี่ยนเป็นประตูได้ทันที นี่คือฝีมือของทีม

ต่อให้มีโอกาสวิ่งเข้ามาหามากมาย แต่ถ้าไม่มี การเตรียมพร้อม ไม่มีความสามารถที่จะคว้าฉวยไว้ โอกาสเหล่านั้นก็คงจะหลุดลอยไปในที่สุด

ในการทำงาน เราสามารถนำแนวคิดของโอกาส ไปใช้กับการมองปัญหา อุปสรรคต่างๆที่เกิดขึ้น ด้วยมุมมองเชิงบวกว่า ปัญหาคือ โอกาสแห่งการปรับปรุงพัฒนา ต่อไป

Shawshank Redemption ใช้ชื่อภาษาไทยว่า ชอว์แชงค์ มิตรภาพ ความหวัง ความรุนแรง ได้รับการเสนอเข้าชิงรางวัลออสการ์ถึง 7 รางวัล แต่โชคร้ายไม่ได้รางวัลอะไรติดมือ

หนังสร้างจากนิยายขนาดสั้น ที่อยู่ในหนังสือชื่อ เรื่องเล่าต่างฤดู (Different Seasons) ประกอบด้วย 4 เรื่องราว แทนฤดูกาลทั้งสี่

เรื่อง Shawshank นี้ แทนฤดูใบไม้ผลิ มีคำอธิบายเสริมในชื่อเรื่องว่า ความหวังผลิบานนิรันดร์ (Hope Springs Eternal)

เรื่องราวของตัวเอก ที่ถูกตัดสินกลายเป็นนักโทษ ด้วยความผิดที่ตนเองไม่ได้ก่อ ใช้ชีวิตในคุก ด้วยสภาพแวดล้อมที่เลวร้าย คำว่า สิทธิมนุษยชน ไม่มีในคุกแห่งนี้

แก่นของเนื้อหาคือ ‘ความหวัง’ ที่กลายเป็น โอกาส และ ความโชคดี ในเวลาต่อมา

เรื่องราวหนึ่งคือ การเกิดห้องสมุด โดยพระเอกได้เข้าไปมีบทบาทดูแล ด้วยสภาพที่ย่ำแย่ไม่มีใครให้ความสนใจ

สิ่งที่เริ่มต้นทำคือการวางกล่องรับ Suggestion เพื่อรับทราบความต้องการ แต่กลับได้รับข้อความอย่างเช่น  “ขอหนังสือโป๊เยอะ ๆ” หรือ “ขอคู่มือแหกคุกง่าย ๆ” นำมาซึ่งคำสบประมาทว่า นี่คือความพยายามที่สูญเปล่า

แต่แทนที่จะสนใจกับ สิ่งรบกวน เหล่านี้ พระเอกนำเรี่ยวแรงกำลังที่มี มาใส่ใจดำเนินการกับข้อเสนอที่สร้างสรรค์ 

เขาเริ่มทดลอง เขียนจดหมาย หาสำนักพิมพ์ต่าง ๆ เพื่อขอสนับสนุนหนังสือราคาพิเศษ ตามงบประมาณที่มีอยู่จำกัด รวมถึงเขียนจดหมายหาวุฒิสมาชิกรัฐ เพื่อขอทุนพัฒนาห้องสมุด

เมื่อไม่มีการตอบสนองใดเกิดขึ้น เขายังคงมุ่งมั่น ไม่ลดละความพยายาม เขียนจดหมายซ้ำ ๆ ต่อเนื่องทุกสัปดาห์ ผ่านไป 2 ปี ได้รับงบฯ เพิ่มเติมน้อยนิด และหนังสือเก่าจำนวนหนึ่ง

แทนที่จะหมดกำลังใจ ความพยายามถูกใส่เพิ่มขึ้น 2 เท่า ด้วยการส่งจดหมายสัปดาห์ละ 2 ครั้ง จนในที่สุด สภามีมติให้เงินสนับสนุน กลายเป็นห้องสมุดเรือนจำที่ดีที่สุดในพื้นที่แถบนั้น ในเวลาต่อมา

ยังมีเรื่องราวอีกหลายอย่างในเรื่อง ที่จะทำให้ ผู้ชม/ผู้อ่าน ตระหนักได้ถึง ศักยภาพของมนุษย์ ที่ไม่มีขีดจำกัด และนำพาความหวังไปสู่ความจริง

เราจะเรียกสิ่งนี้เป็น ความโชคดีของต้นหน่อดอกไม้ ที่ผ่านฤดูอันหนาวเหน็บ จนสามารถผลิดอกออกผล ในฤดูใบไม้ผลิได้หรือไม่ ?

มีอีกคำหนึ่งที่มีการกล่าวถึงในปัจจุบัน ด้วยความหมายใกล้เคียงกัน คือ Growth Mindset

ความเชื่อว่ามนุษย์ทุกคนมี ศักยภาพ ความสามารถ ในการเจริญเติบโตพัฒนา ปรับตัวรับความเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา ด้วยการเรียนรู้ และ ความพยายาม

ความโชคดี ของพระเอกในคุก Shawshank เกิดจากการสร้างโอกาส และ การเตรียมความพร้อมรับโอกาสนั้น จากมุมมองเชิงบวกต่อโลกด้วย ความหวัง และ ทุ่มเทเพื่อเป้าหมาย โดยไม่ยอมแพ้ครับ